Psihološki izazovi za onkološke pacijente u vremenu Covid-19 pandemije

Pandemija COVID-19 izazvana SARS-CoV-2 virusom, uzrokovala je zatvaranja gradova i država širom svijeta u proteklih više od godinu dana. Brojni su dokazi značajnog psihosocijalnog uticaja pandemije na globalnom nivou ^1,2, sa osjećajima straha i anksioznosti zbog rizika od COVID-19 infekcije,  nesigurnosti zbog slabljenja globalne ekonomije, kao i smanjene socijalne povezanosti usljed mjera distance, karantina i restrikcija u putovanjima ³. Iako su simptomi ove bolesti često blage do umjerene prirode, onkološki pacijenti su skloniji razvoju težih oblika bolesti i komplikacija i grupa su pacijenata sa višom stopom mortaliteta⁴, potencijalno i zbog imunosupresivnog efekta uobičajenih onkoloških tretmana kao što su kemo-, radio- i imunoterapija ^5,6.  

Onkološki pacijenti često su podložni psihološkim efektima svoje dijagnoze. Stres povezan sa malignim oboljenjem, intenzivne neprijatne emocije koje utiču na svakodnevno funkcioniranje, navedene su kao česte negativne posljedice dijagnoze i usko su povezane sa nesigurnošću⁷. Prepoznavanje i preveniranje stresa je važno jer 10-20% pacijenata osjeća hronični stres, nekada i do 6 godina nakon završetka liječenja⁸. Izazovi za onkološkog pacijenta u specifičnom kontekstu COVID-19 pandemije nadograđuju se na ranije psihološko opterećenje. Dodatnoj nesigurnosti doprinose i razne kontroverzne informacije o tome da li određeni onkološki tretmani, kao imunoterapija, utiču na COVID-19⁹. Neznanje o tome da li ih neka terapija koju primaju može dovesti u opasnost ukoliko obole od COVID-19 infekcije, dovodi onkološke pacijente u veći stres nego ostalu populaciju.

Nadalje, onkološki pacijenti se smatraju visoko-rizičnom skupinom i imaju specifične preporuke protiv COVID-19 infekcije. Npr. socijalna distanca ili razmak od 2 metra od druge osobe kako bi se smanjila mogućnost prenosa infekcije, za onkološke pacijente može negativno uticati na njihove emocije i povećati stres. Dolazak na onkološki tretman uslovljen negativnim PCR testom, uzimajući u obzir učestalost i repetitivnost terapija, je dodatni psihološki i fizički stres. U normalnim uslovima, onkološki pacijenti često koriste usluge urgentnih medicinskih službi ili centara. U uslovima COVID-19 pandemije, prioritet za urgentnu medicinsku uslugu se rapoređuje na pacijente inficirane virusom COVID-19¹⁰, što utiče potencijalno na moral pacijenta i njegovo zdravstveno stanje. Dakle, posljedice COVID-19 pandemije, u smislu fizičkog kontakta pacijent-onkolog i zakazivanja medicinskih pregleda, može intenzivirati osjećaj nesigurnosti i stresa.

Postoji globalna zabrinutost zdravstvene zajednice o sekundarnim efektima pandemije na incidencu i mortalitet od malignih oboljenja zbog prekida u funkcioniranju medicinskih službi, kao i zbog smanjenih odlazaka pacijenata na ljekarske preglede zbog straha od infekcije COVID-19. Ovakve nenamjerne posljedice mogu uzrokovati odlaganje dijagnoze i liječenja maligne bolesti, kao i prepoznavanje i tretman značajnih psihosocijalnih komplikacija.

Zbog kompleksnosti posljedica COVID-19 na ovu vulnerabilnu populaciju, postoji urgentna potreba za ispitivanjem psihološkog, praktičnog i socijalnog uticaja pandemije na potrebe i kvalitet života onkoloških pacijenata i njihovih skrbnika¹¹. Vrlo je važno imati sistematski skrining mentalnog statusa svih pacijenata nakon uspostavljanja dijagnoze maligne bolesti. Tokom pandemije, pažnja i potpora za brigu o mentalnom zdravlju onkoloških pacijenata bi trebala biti prioritet, kako bi im se omogućilo svakodnevno funkcioniranje i prevenirale komplikacije njihovog emocionalnog i psihološkog statusa.

Literatura:

1. Wang C, Pan R, Wan X et al (2020) A longitudinal study on the mental health of general population during the COVID-19 epidemic in China. Brain, Behavior, and Immunity 87. https://doi.org/10. 1016/j.bbi.2020.04.028
2. Torales J, O’Higgins M, Castaldelli-Maia JM, Ventriglio A (2020) The outbreak of COVID-19 coronavirus and its impact on global mental health. Int J Soc Psychiatry 66(4):317–320. https://doi.org/ 10.1177/0020764020915212
3. Australian Government Department of Health. Australian Health Sector Emergency Response Plan for Novel Coronavirus (COVID-19). https://www.health.gov.au/resources/publications/ australian-health-sector-emergency-response-plan-for-novel coronavirus-covid-19 (accessed 10 August 2020).
4. Onder G, Rezza G, Brusaferro S. Case-fatality rate and characteristics of patients dying in relation to COVID-19 in Italy. JAMA (2020) (Epub ahead of print).
5. Russell B, Moss C, George G et al (2020) Associations between immune-suppressive and stimulating drugs and novel COVID-19 – a systematic review of current evidence. ecancer 14:1022
6. He W, Chen L, Chen L, Yuan G, Fang Y, Chen W, Wu D, Liang B, Lu X, Ma Y, Li L, Wang H, Chen Z, Li Q, Gale RP (2020) COVID-19 in persons with haematological cancers. Leukemia 34:1637
7. Fielding R, Lam WWT. Psycho-oncology in Underserved and Minority Populations. Grassi L, Riba. (Eds). John Wiley & Sons, Ltd, NJ, USA, 165–183 (2012)
8. Fielding R. Developing a preventive psycho-oncology for a global context. The International Psycho-Oncology Society 2018 Sutherland Award Lecture. Psychooncology 28(8), 1595–1600 (2019).
9. Bersanelli M. Controversies about COVID-19 and anticancer treatment with immune checkpoint inhibitors. Immunotherapy. 12(5), 269–273 (2020)
10. Ma X, Vervoort D. Critical care capacity during the COVID-19 pandemic: global availability of intensive care beds. J. Crit. Care (2020) (Epub ahead of print).
11. Tsang J, Bajpai J. Novel coronavirus infection – knowns and unknowns with particular reference to oncology – combating against covid-19 with “COVID”. Indian J Med Paediatr Oncol 2020;[Epub ahead of print].

Mr sci dr Berisa Hasanbegović, medicinski onkolog