Mentalno zdravlje onkoloških pacijenata - opšte informacije
Maligna oboljenja su jedan od vodećih uzroka smrti u svijetu. Iako je u zadnje dvije decenije zabilježen pad smrtnosti od malignih bolesti uvođenjem programa ranog otkrivanja određenih karcinoma, razvoja dijagnostičkih i terapijskih procedura koje preveniraju karcinom (npr. HPV vakcina u prevenciji karcinoma grlića materice) ili otkrivaju malignu bolest u ranom stadiju, kao i najnovijih sistemskih onkoloških terapija koje značajno poboljšavaju ukupno preživljenje pacijenata i preživljenje do progresije bolesti u metastatskom stadiju bolesti, incidenca oboljevanja od karcinoma i produžen život onkoloških pacijenata rezultiraju, i dalje, velikom onkološkom populacijom u našem okruženju.
Liječenje onkološke bolesti je dugotrajan, i često fizički i psihički zahtjevan i iscrpljujući proces, koji podrazumijeva isprva suočavanje sa dijagnozom maligne bolesti, potom sa svim daljim modalitetima onkološkog multidisciplinarnog liječenja (hirurgija, radioterapija, hemoterapija/hormonalna-/biološka-/imunoterapija), a dugoročno gledano, i u fazi bez znakova bolesti, svaki kontrolni radiološki i laboratorijski pregled, pa čak i sam dolazak u bolničke prostore, može izazvati ponovni stres kod onkoloških pacijenata.
Iako je onkologija trenutno najpropulzivnija grana medicine sa rapidnim napretkom u zadnjih 15 godina, sa razvojem najnovijih, sistemskih ciljanih i imunoterapijskih modaliteta (koji su liječenje određenih podtipova karcinoma potpuno prognostički izmijenili u pozitivnom smislu), unaprjeđenjem radioterapijskih modaliteta liječenja, te je karcinom praktično postao hronična bolest, i dalje je u našoj okolini prisutna stigmatizacija onkoloških pacijenata, kako od strane obitelji, prijatelja i radnih saradnika, tako i od strane medicinskih profesionalaca izvan onkologije.
U svim fazama života onkološkog pacijenta (koji traje individualno dugo – od nekoliko mjeseci do nekoliko decenija), od prve dijagnoze, liječenja, kontrolisanja, progresije bolesti, pa sve do terminalne faze bolesti, neophodno je razmišljati o podizanju kvalitete života, koja podrazumijeva ne samo fizički boljitak, nego i očuvanje i unaprjeđenje mentalnog zdravlja. Kvalitetno liječenje onkološkog pacijenta zato bi trebalo biti holističko, tj. uključivati osim efikasnih specifičnih terapijskih modaliteta, sve mjere unaprjeđenja tjelesnog i mentalnog zdravlja.
Upravo je mentalno zdravlje često zapostavljena komponenta u radu sa onkološkim bolesnicima, u našoj zemlji najčešće zbog nedostupnosti psihološke podrške unutar onkoloških organizacionih jedinica, ili nespremnosti onkološkog pacijenta na takvu vrstu podrške i saradnje izvan same onkološke ustanove.
Područje psihologije koje se bavi istraživanjem i liječenjem psiholoških, emocionalnih, socijalnih, duhovnih i funkcionalnih aspekata karcinoma kod bolesnika, članova njihovih obitelji i medicinskog osoblja, kao i psihološkim, biološkim i socijalnim faktorima koji utiču na rizik nastanka karcinoma, njegovo otkrivanje, liječenje i preživljavanje, naziva se psihoonkologija. Značajniji razvoj ove grane medicine započeo je u drugoj polovini 20.vijeka, kao odgovor na sve veći broj onkoloških pacijenata, uticaja bolesti na članove njihovih obitelji, ali i na onkologe. U liječenju psihijatrijskih poremećaja kod onkoloških pacijenata, sve se više koriste farmakoterapijske i psihoterapijske intervencije, a u brojnim ustanovama koje se bave ovakvim bolesnicima, psihijatri su uključeni u primarni onkološki tim.
Mr sci dr Berisa Hasanbegović, medicinski onkolog
